180 lat temu urodziła się Maria Konopnicka – jedna z najwybitniejszych polskich pisarek w historii polskiej literatury, poetka, wiodąca nowelistka epoki pozytywizmu i autorka słów „Roty”. Dziś pod pomnikiem Konopnickiej w Kaliszu złożono kwiaty.
Dokładnie 180 lat temu, 23 maja 1842 r. urodziła się Maria Stanisława Wasiłowska. Od siódmego roku życia przyszła pisarka wraz z rodziną mieszkała w Kaliszu. Gdy Maria miała 12 lat, zmarła jej matka. Od tej chwili opieką nad dziećmi, a także ich kształceniem zajmował się ojciec – Józef.
W 1855 r. Maria przeniosła się do Warszawy, gdzie pobierała nauki na pensji sióstr sakramentek – tu poznała się i zaprzyjaźniła z Elizą Pawłowską (Orzeszkową). W wieku 20 lat wyszła mąż za Jana Jarosława Konopnickiego, z którym zamieszkała w majątku w Bronowie, a następnie w Gusinie. Para doczekała się ośmiorga dzieci. Mieszkając w wiejskim majątku Konopnicka prowadziła dom, ale też oddawała się czytelniczej pasji, zapoznając się nie tylko z najważniejszymi dziełami literatury światowej, ale też z traktatami najwybitniejszych myślicieli.
Kilka lat później, po rozstaniu z mężem, który nie podzielał literackich pasji żony, Konopnicka razem z dziećmi zamieszkała w Warszawie. Aby zapewnić sobie i im utrzymanie, pracowała jako korepetytorka, a także tłumaczka: znała biegle języki niemiecki, francuski i rosyjski, opanowała też czeski, angielski i włoski. Po odchowaniu dzieci Konopnicka odbywała liczne podróże po Europie: wyjeżdżała m.in. do Austrii, Włoch, Niemiec, Francji, Czech i Szwajcarii. W tym czasie poznała Marię Dulębiankę, z którą mieszkała i podróżowała. Oprócz twórczości literackiej, zaangażowana była w działalność patriotyczną i społeczną oraz walkę o prawa kobiet.
W 1903 r., po obchodzonym hucznie rok wcześniej jubileuszu 25-lecia pracy twórczej, Konopnicka otrzymała w darze od narodu dworek w Żarnowcu k. Krosna. Zmarła 8 października 1910 r. w sanatorium we Lwowie. Jej pogrzeb na Cmentarzu Łyczakowskim stał się wielką manifestacją patriotyczną.
Za debiut literacki Konopnickiej uznawany jest wiersz „Zimowy poranek” opublikowany pod pseudonimem „Marko” w 1870 r. w dzienniku „Kaliszanin”. W 1876 r. w „Tygodniku Ilustrowanym” ukazał się cykl wierszy „W górach” – dostrzeżony i pozytywnie zrecenzowany przez Henryka Sienkiewicza. Pierwszy tomik wierszy autorstwa Konopnickiej („Poezje”) wydany został w 1881 r. Twórczość pisarki charakteryzowała się ogromną różnorodnością. W jej dorobku można znaleźć wiersze, nowele, wspomnienia, felietony, a także recenzje literackie. Szczególne miejsce wśród dokonań literackich Konopnickiej zajmuje twórczość dla dzieci – jej bajki, baśnie i wiersze: „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”, „Stefek Burczymucha” czy „Zima zła” zna każde polskie dziecko. Do najmłodszych zwracała się bez charakterystycznego dla jej epoki nieznośnego dydaktyzmu. Jak sama pisała, nie było jej zamiarem nauczanie czy też bawienie dzieci – chciała po prostu „śpiewać z nimi”.
Twórczość literacka Marii Konopnickiej była nierozerwalnie związana z jej działalnością patriotyczną i społeczną. Protestowała przeciwko niesprawiedliwości i uciskowi – w swoich utworach oddała głos ludziom biednym, czego najsłynniejszym przykładem jest nowela „Nasza szkapa”. O szeroko pojęte prawa kobiet upominała się redagując pismo „Świt” i współpracując z tygodnikiem „Bluszcz”. Walczyła z antypolskimi działaniami zaborców i angażowała się w pomoc więzionym z przyczyn politycznych. Współorganizowała protest przeciwko represjom niemieckim wobec dzieci polskich uczestniczących w strajku szkolnym we Wrześni. Jej najgłośniejszym protestem przeciw germanizacji był opublikowany w 1908 r. wiersz „Rota”. Wraz z muzyką autorstwa Feliksa Nowowiejskiego stał się jedną z najważniejszych polskich pieśni – w latach 20. XX w. władze II RP rozważały ustanowienie jej hymnem narodowym.
