W piątek, 19 października w auli Domu Pielgrzyma przy bazylice św. Józefa w Kaliszu odbyła się konferencja popularnonaukowa pt. „Skarby z dawnej zakrystii. Tekstylia w służbie liturgii”. Sesja, na którą zaprosiło Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej stanowiła swoisty komentarz i rozwinięcie wątków wystawy „Skarby z dawnej zakrystii. Zabytkowe Szaty liturgiczne ze zbiorów Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu”.
Część konferencji, podczas której zostały wygłoszone referaty, otworzył ks. kan. dr Jarosław Powąska z Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Kaliskiej wystąpieniem pt. „Córa królewska wchodzi pełna chwały, w złotogłów odziana” (Ps 45 (44), 14). Omówił teologicznym znaczeniu szat liturgicznych.
Tematy wzornicze i dekoratorskie poruszyły w swych wykładach dr Karolina Stanilewicz z Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi – „Dekoracje hafciarskie szat liturgicznych w XVII i XVIII wieku na przykładzie zabytków z kolegiaty łowickiej” oraz Monika Janisz z Muzeum Narodowego w Warszawie, która mówiła o „Pasmanteryjnych dekoracjach szat liturgicznych w XVII i XVIII wieku”.
Typowo kaliski akcent miały wykłady w ostatniej części konferencji. Pierwszy z tej serii wygłosiła dr Ewa Andrzejewska z Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, która mówiła o „Historiach zapisanych na podszewkach. Rola podszewek w ustalaniu proweniencji i dziejów paramentów na przykładzie szat liturgicznych z Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu”. Z kolei Michał Błaszczyński z Muzeum Sztuk Użytkowych – Oddziału Muzeum Narodowego w Poznaniu mówił o franciszkańskiej „Kapie liturgiczna z kaliskiego kościoła franciszkanów”, która została ostatnio zidentyfikowana przez niego w zbiorach Muzeum Sztuk Użytkowych w Poznaniu.
Zamknięcie konferencji i jednocześnie podsumowanie stanowił wykład Małgorzaty Podkańskiej z pracowni ReKonArt (konserwacja tkanin) z Warszawy. Nosił on tytuł „Habent sua fata vestimenta. Sekrety osiemnastowiecznego haftowanego ornatu z Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu”. Przedstawicielka większego zespołu konserwatorów zaprezentowała na slajdach i opowiedziała o skomplikowanym procesie konserwacji i restauracji haftowanego ornatu, którego element stanowi graficzny motyw przewodni wystawy „Skarby z dawnej zakrystii”.
Ekspozycję można oglądać w Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza w Kaliszu, przy ul. Kolegialnej 4, do 20 grudnia 2018 r.
Zadanie zostało dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Celem wystawy jest ukazanie bogactwa, różnorodności formalnej i artystycznej utensyliów stanowiących oprawę dawnej liturgii Kościoła katolickiego oraz zwrócenie uwagi widza, iż owa okazałość i różnorodność nie były celem samym w sobie, ale miały głębokie uzasadnienie symboliczne i teologiczne.
Ekspozycja obejmuje szaty liturgiczne ze zbiorów Skarbca Sanktuarium św. Józefa (dawnej kolegiaty) w Kaliszu. Z kolekcji Skarbca, liczącej ponad 400 obiektów, spośród obiektów datowanych od XV do XVIII w., zaprezentowanych zostanie 12 ornatów, dwie dalmatyki i jedna kapa, a także po kilka burs, palek, manipularzy i stuł. Wybrane obiekty są najbardziej reprezentatywne dla poszczególnych etapów kształtowania się nowożytnych szat liturgicznych.
Materie, z których uszyte są paramenty wytypowane na wystawę ilustrują najważniejsze etapy rozwoju europejskiego wzornictwa tkactwa jedwabiu od XVI do końca XVIII w.: jego przemiany stylistyczne (od renesansu, poprzez regencję i barok, rokoko, do klasycyzmu), wzornictwo (desenie sieciowe, wielkoformatowe, bizarre, koronkowe, wzory „naturalistyczne” Revela, motywy falistych wstęg-rzek, desenie drobnowzorzyste), inspiracje bliskowschodnie (XVI i XVI-w. tkaniny perskie i tureckie) oraz preferencje kolorystyczne i techniki zdobienia (broszowanie, lansowanie itp.).
Na potrzeby ekspozycji wykonano konserwację jednego z cenniejszych XVIII-wiecznych ornatów z kaliskiego zbioru zdobionego haftem w kosaćce. Zaprezentowane zostaną etapy jego konserwacji i szkody, do jakich doprowadziła nieumiejętna amatorska renowacja przeprowadzona przez anonimową zakonnicę w latach 60. XX w. Ekspozycja ornatu ma na celu zwrócenie uwagi, że tekstylia liturgiczne są również bardzo cennymi zabytkami, elementem dziedzictwa kulturowego, ściśle związanym z codziennym życiem dawnych mieszkańców Kalisza, dostarczającym wiedzy na temat ich dawnych ubiorów, estetycznych upodobań i zamożności.
